Malnutritie in Afrika

Hongersnood bedreigt de mensheid. Vandaag lijden in Afrika 220 miljoen mensen onder voedseltekort. Kinderen en zwangere vrouwen zijn het kwetsbaarst. Malnutritie bij kinderen herkennen is niet eenvoudig. Acute ondervoeding is goed zichtbaar door ondermaats gewicht tegenover lengte. Bij chronische ondervoeding loopt de lengte achter op de leeftijd.

Om die toestand te herkennen, moet je alle waarden systematisch onderzoeken in functie van de leeftijd. Op het terrein gebruiken we het meten van de bovenarmomtrek van kinderen (1-5 jaar) als indicator van de voedingstoestand.

In sub-Saharisch Afrika is bijna 25% van de kinderen ondervoed. In Benin lijden 16% van die kinderen aan acute en 44% aan chronische ondervoeding.

Malnutritie heeft diverse oorzaken, zoals tekort aan gevarieerd voedsel, gebrek aan medische zorg, ontoereikende hygiëne, inadequate zorg voor kinderen, lage opleiding van moeders. Zuigelingen die in de eerste zes maanden na de geboorte geen exclusieve borstvoeding krijgen, zijn zeer vatbaar voor ernstige diarree, met ondervoeding tot gevolg. Baby’s die na de ideale zes maanden van uitsluitend borstvoeding overschakelen naar voedsel dat arm is aan eiwitten evolueren naar kwashiorkor, die voorkomt bij kinderen met voldoende calorieën, maar te weinig proteïnen. Kwashiorkor betekent de ‘ziekte van het spenen’ en stamt uit het Swahili, verwijzend naar “rood en verdrietig”. Die kinderen hebben door vocht opgezette buikjes, ontkleurde en ontkrulde haren en pigmentatiestoornissen van de huid, naast hartfalen en andere ernstige ziektebeelden.

De gevolgen van ondervoeding zijn ingrijpend. Tijdens de eerste 1000 levensdagen, vanaf de conceptie tot ongeveer twee jaar, is de nutritionele omgeving extreem belangrijk voor de hersenontwikkeling. Chronische ondervoeding op jonge leeftijd gaat gepaard met beperkte verstandelijke en sociale ontwikkeling. Het geheugen van de cel maakt dat de nefaste omgevingsfactor van voedseltekort zich verderzet door veranderingen op het DNA (epigenetica).  Studies in de epidemiologie (gezondheid en ziekte in menselijke populaties) en de epigenetica (externe invloeden op het DNA) tonen aan dat die kinderen later de negatieve gevolgen van ondervoeding dragen, met sterke vatbaarheid voor ziektes en hoge sterfte. In sub-Saharisch Afrika is ondervoeding voor 45% mee de oorzaak van mortaliteit bij kinderen (<5 j.) die lijden aan voorkombare of behandelbare ziektes, zoals mazelen, malaria, hersenvliesontsteking en buikgriep.

Ongeveer 10% van de wereldbevolking lijdt aan ondervoeding, met sub-Saharisch Afrika als trieste koploper (220 miljoen).

De middelen om malnutritie terug te dringen zijn eenvoudig: hygiëne, drinkbaar water, preventieve vaccinaties, vorming van ouders, opleiding van zorgverleners, zorg voor moeder en kind, exclusieve borstvoeding tot de leeftijd van zes maanden en beschikbaarheid van gevarieerde voeding met voldoende eiwitten. Het duurzaam ontwikkelen van lokale voedselbronnen in landbouw, veeteelt en visvangst biedt een oplossing.

prof dr Chris van Geet

“Kindersterfte (%) bij verschillende ziektebeelden in functie van graad van ondervoeding”
Studie van Prentice et al, JCI 2008