AQUAPONICS

Introductie van het Aquaponics systeem in de dorpen van Borgou.

Aquaponics is een duurzaam ecosysteem voor voedselproductie waarbij planten én vissen samen worden gekweekt. Die circulaire landbouwtechniek past dan ook perfect in het programma en één van de drie basispijlers van de Stichting, namelijk via duurzame landbouw bijdragen aan een evenwichtige en gezonde voeding. In haar voortdurende zoektocht naar middelen en methoden om ondervoeding te bestrijden kwam de Stichting in contact met het Zuid-Afrikaanse bedrijf La Pieus Aqua. Dat bedrijf is het enige in Zuid-Afrika dat het afvalwater van zijn visproductie volledig recycleert door het toepassen van aquaponics. Hiernaast is het de missie van het bedrijf La Pieus Aqua om heel Afrika te voeden via aquaponics en ontwikkelde het dit modulair aquaponics systeem om op een kleine oppervlakte en met weinig waterverbruik vis en groenten te kunnen produceren.

Het pilootproject Aquaponics bestaat uit de aankoop en installatie van vijf systemen, het opzetten van een intensieve theoretische en praktische opleiding samen met de producent La Pieus Aqua én het monitoren en opvolgen van het dagelijks onderhoud van de systemen. Daarnaast deden ook twee studenten bio-ingenieur hun postgraduaat stage over deze aquaponics systemen.

Enerzijds gingen ze kijken welke groenten specifiek voor Benin het meest optimaal groeien in deze systemen en werd de productie met de klassieke landbouwmethode in aarde vergeleken.

Anderzijds werd er ook gezocht naar lokale materialen om op lange termijn lokaal aquaponics systemen te bouwen en zo vrouwen te triggeren om hun eigen aquaponics systeem te starten. Hiermee kunnen ze hun familie voeden en de overschot verkopen aan de rest van de community. Een derde student marketing hield zich ook bezig met het economische aspect van dit landbouwsysteem.

Algemene doelstellingen

Op termijn, na evaluatie van het pilootproject, zal het Aquaponics project in belangrijke mate bijdragen tot de micro-economische ontwikkeling van 26 dorpen in de regio van Borgou. Een aquaponics systeem maakt het immers mogelijk voor een gezin om zelf in een gezonde en evenwichtige voeding met vis en groenten te voorzien en bovendien het surplus aan vis en groenten te verkopen.

Verder is het de bedoeling om het ingenieuze aquaponicssysteem lokaal te produceren zodat het verder verspreid kan worden in de rurale regio’s van Borgou.

Aquaponics is een methode om voedsel te verbouwen, waarbij conventionele aquacultuur (het kweken van waterdieren zoals slakken, vissen en schaaldieren) op een symbiotische manier gecombineerd wordt met hydrocultuur (het kweken van planten in water).

Bij aquacultuur komen de uitwerpselen van vissen als afvalstoffen (ammonium) in het water terecht wat bij hoge concentraties toxisch wordt. Daarom moet het water vaak ververst wordt en vraagt aquacultuur een hoog waterverbruik. Bij aquaponics dienen deze uitwerpselen als voeding en onderdeel van het systeem: het ammonium wordt in het hydroponics-gedeelte (‘grow bed’ in het schema) door nitrificerende bacteriën omgezet in nitriet en vervolgens in nitraat. Het nitraatrijk water vormt dan de ideale voeding voor de planten. Tot slot recirculeert het gezuiverd water terug naar de vissenbak (de ‘fish tank’ in het schema).

Beschrijving van het pilootproject

Via educatie en voorbeeldinstallaties in publieke en private plaatsen sensibiliseert de Stichting de bevolking over de haalbaarheid en voordelen van aquaponics als duurzame landbouwtechniek.

In totaal werden tijdens de pilootprojectfase vijf systemen geïnstalleerd, enerzijds  bij de Stichting en anderzijds bij twee van haar partners:

• één in het nieuwe Innovatiecentrum van de Stichting, CIAP (centre d’Innov’Action de Parakou);
• twee in het opleidingscentrum van de boerderij van Sokounon;
• twee op de faculteit landbouw van de universiteit van Parakou.

Tussen 27 oktober en 10 november 2019 werden 16 personen getraind in het innovatie trainingscentrum van de Stichting. In een intensieve weekcursus leerden zij zowel de werking van aquaponics als hoe zij de systemen moeten plaatsen en onderhouden. Daarnaast werden ze ook opgeleid tot ambassadeurs van de systemen waarbij ze getraind werden om later de rest van de community op te leiden (train-the-trainer).
Behalve de drie partners namen ook werknemers van het ministerie van Landbouw en een vertegenwoordiger van een lokale viskwekerij deel aan de vorming. De training werd gegeven door Danie Reinecke van het Zuid-Afrikaanse bedrijf La Pieus Aqua en de jonge landbouwingenieur Hannah Vandewiele aan 16 lokale medewerkers die als “ambassadeurs” in staat moeten zijn het aquaponics systeem te plaatsen, onderhouden en bewaken nadat de experts zijn vertrokken.

Rol van de drie partners:

1. De Faculteit Landbouw van de universiteit van Parakou volgt de kwaliteit van de vis en de groenten op en start een onderzoeksprogramma op met enkele studenten. Professor Toko, gespecialiseerd in piscicultuur, heeft zijn medewerking bevestigd.
2. Het opleidingscentrum van de Ferme de Sokounon staat in voor de monitoring van het aquaponics systeem en volgt de gegevens over de productie van vis en groenten samen met de producent La Pieus Aqua op.
3. In het Innovatiecentrum van de Stichting vond de train-the-trainer opleiding plaats. De medewerkers van de Stichting zullen samen met de twee andere partners instaan voor de vorming van de vrouwen en jongeren die geselecteerd werden om in de 26 dorpen met het aquaponics systeem te werken.

Tijdens de pilootprojectfase wordt ook onderzocht hoe en waar het aquaponics systeem in Benin geproduceerd kan worden. Het systeem van het Zuid-Afrikaanse bedrijf La Pieus Aqua is immers te duur om het op ruime schaal te kunnen verspreiden. Er werden al enkele ambachtslieden gecontacteerd die zullen samenwerken met de Stichting om prototypes te maken zodat deze vanaf 2020 uitgetest kunnen worden.

In combinatie met de uitrol van het aquaponics systeem in de verschillende dorpen, zal ook ingezet worden op de sensibilisering rond het belang van een evenwichtige voeding.

Eerste resultaten

Verschillende groenten werden uitgetest in het aquaponics systeem om hun bruikbaarheid bij de Beninse klimatologische omstandigheden te evalueren. Na drie maanden kon vastgesteld worden dat sla, amarant, ajuin, Afrikaanse aubergine, peterselie, selder en prei goede resultaten opleveren.

Na enkele maanden, waren de vissen klaar voor consumptie. De voorbije maand werden 15 vissen geoogst per systeem. De vissen zijn vlezig en hebben een lekkere smaak.

Budget voor het pilootproject

Een overzicht van de kosten voor de implementatie en de opvolging van de vijf geïmplementeerde systemen:

• Investeringskosten : 9.255 euro
  Die kosten omvatten de aankoop van de vijf installaties én het transport van Zuid-Afrika naar Parakou. Er werd ook een zonnepaneel aangekocht voor de energielevering voor de pomp. Bijkomende zonnepanelen zullen in Benin worden aangekocht.
  
• Opstartkosten van de vijf systemen : 1.125 euro
  De opstartkosten omvatten onder meer de aankoop van de steentjes en de zaden voor de groenteteelt, de 450 vissen en de initiële hoeveelheid water.
  
• Opleidingskosten : 400 euro
  De opleidingskosten omvatten de vergoedingen van Hannah Vandewiele, landbouwingenieur, en Danie Reinecke van het Zuid-Afrikaanse bedrijf La Pieus Aqua.
  
• Maandelijkse kosten : 32 euro/maand – Kosten op jaarbasis : 384 euro
  Die kosten omvatten 240 liter water per maand, 100 bijkomende plantenzaden, 7 kleine visjes per maand en het visvoer. Dit wordt gefinancierd door de Stichting.
  
• Personeelskosten : gefinancierd door de Stichting
  De personeelskosten betreffen de kosten voor het onderhoud, de oogst en de beplanting door de gemeenschapsmanagers (2 uur/dag). Het gaat om werknemers die betaald worden door de Stichting.

Het totaalbudget voor de aankoop en de installatie van vijf systemen bedraagt 11.167 euro.

Locatie: de dorpen van Borgou
Partners : Faculteit Landbouw, Opleidingscentrum Sokounon, Innovatiecentrum van de Stichting
Budget : aankoop, installatie en opleiding: 11.167 euro
Periode : 2019
Sponsors : Salvatoriaanse Hulpactie & Ontwikkelinshulp, Lions Club Leuven Erasmus en de provincie Vlaams-Brabant